Nė kėtė temė janė mbledhur tė gjitha pyetjet dhe pėrgjigjet nė lidhje me programet reklamues, spiunė, dhe programe tė tjera keqbėrėse.
Ēfarė janė adware, spyware?
Adware quhen programet qė bėjnė reklama. Spyware quhen programet qė pėrgjojnė pėrdorimin e kompjuterit, zakonisht faqet qė viziton nė internet ose emailin. Programet qė pėrgjojnė internetin mundohen tė zbulojnė se ēfarė i intereson pėrdoruesit dhe dėrgojnė reklama qė u pėrshtaten atyre interesave.
Ēfarė dėmi shkaktojnė nė kompjuter?
Ka shumė programe tė ndryshme nė kėtė grup por shumica pėrqėndrohen nė kėto:
- Ndryshimi i faqes sė hapjes tė shfletuesit (internet explorer, netscape, aol, msn, etj).
- Instalimi i ikonave tė reja nė krye tė shfletuesit. Zakonisht kėto ikona janė pėr kėrkimin e internetit, dyqane, bixhoz, pornografi, shkarkime (download), etj.
- Hapja e dritareve ose mesazheve tė ndryshme qė ju ofrojnė tė blini diēka, tė vizitoni njė faqe, tė luani njė lojė, tė merrni njė shpėrblim/llotari qė keni fituar, etj.
- Gjurmimi dhe pėrgjimi i faqeve qė vizitoni me qėllim qė tė bėjnė reklama qė u interesojnė.
- Ngadalėsojnė kompjuterin dhe lidhjen e internetit.
- Ngarkojnė kompjuterin me programe tė shumta.
- Fshihen nė kompjuter dhe nuk tė japin mundėsi pėr ti hequr.
Lexoni pyetjet e shtruar nė kėtė temė pėr probleme tė tjera tė shkaktuar nga kėto programe.
Si futen nė kompjuter?
- Duke hapur njė program qė i instalon ato. Ky program mund tė futet nė kompjuter nga emaili, mund tė shkarkohet nga faqet e internetit, nga Kazaa, shkėmbimi i skedarėve nė Chat (mirc, msn, yahoo, aol), e plot tė tjera.
- Shumė nga kėto programe instalohen me, ose pa dijen tėnde, kur viziton njė faqe interneti. Kėto faqe pėrdorin mėnyra nga mė tė ndryshmet me dritare tė vogla pop-up, mesazhe tė ndyshme, cookies, reklama, flash, activex, etj qė tė gėnjejnė ose detyrojnė pėrdoruesin pėr tė instaluar reklamat, pėr tė ndryshuar faqen e hapjes nė internet explorer, pėr tė instaluar njė toolbar, etj.
Disa prej kėtyre faqeve shfrytėzojnė gabimet ose konfiguracionin e gabuar tė shfletuesit (internet explorer) dhe instalohen menjėherė pa bėrė asnjė pyetje.
- Njė pjesė tjetėr e programeve parazitė vijnė bashkė me programe tė tjera. Pothuajse tė gjithė programet e vegjėl qė ofrohen falas si Kazaa, Date Manager, Time Manager, Calendar, Gator, lojra interneti, gjatė instalimit futin nė kompjuterin tuaj edhe programet parazitė qė pėrgjojnė veprimtarinė e komjuterit dhe pastaj dėrgojnė reklama nė lidhje me informacionin qė pėrgjuan. psh: Nqs unė hap njė faqe me muzikė tė Madonės, programi spiun do ta shikojė kėtė dhe do dėrgojė njė reklamė pėr tė blerė njė album tė Madonės.
Kini kujdes se disa nga programet qė hiqen sikur i ndalojnė reklamat, instalojnė akoma mė shumė. Pėrdorni vetėm programet serioze si Ad-Aware (jo adware), Spybot, CWShredder.
Si t'i parandaloj programet reklamues dhe spiunė?
- Azhurnoni windows duke vizituar faqen
www.windowsupdate.com ose duke hapur Windows Update nga menuja start e kompjuterit. Nė kėtė faqe mund tė merrni tė gjitha freskimet qė nxjerr Microsoft pėr mbrojtjen nė internet, sigurimin e kompjuterit, etj. Nė disa kompjutera azhurnimi bėhet vetvetiu por nqs zgjidhni ta bėni vetė, pėrdorni njė nga mėnyrat e lart-pėrmėndura njėherė nė muaj.
- Mos hapni dhe mos instaloni asnjė program pa ditur se ēfarė pėrmban.
- Mos hapni asnjė skedar tė bashkėngjitur nė email, nqs nuk e keni kėrkuar atė. Shumica e skedarėve tė infektuar kanė prapashtesat .exe .pif .bat .js
- Tregoni kujdes edhe sikur emaili tė duket sikur ėshtė dėrguar nga njė miku juaj pasi adresa e dėrguesit mund tė jetė e fallsifikuar.
- Mos pranoni tė merrni asnjė skedar nė chat pėrveē fotografive me prapashtesėn .jpg .gif .png .tif ose skedarėve tekst me prapashtesėn .txt .doc. Kini kujdes se disa skedarė mund tė kenė dy prapashtesa .jpg.exe ose .gif.pif pėr tu gėnjyer.
- Mos vizitoni faqe qė hapin shumė dritare, ose qė u bėjnė pyetje pėr instalimin e programeve. Shumica e programeve keqbėrėse kėrkojnė leje nga ju para se tė instalohen. Lexoini me kujdes pyetjet qė u bėn kompjuteri dhe pastaj zgjidhni Po ose Jo (Ok/Cancel, Yes/No).
- Mos u gėnjeni me reklamat qė ju ofrojnė tė instaloni programe ose lojra falas. Ndėrtimi i programeve kėrkon mundim tė madh dhe janė tė pakėt programet qė shpėrndahen falas. Programet qė janė falas zakonisht e nxjerrin fitimin duke reklamuar.
- Nqs zgjidhni tė instaloni kėto programet, gjatė instalimit mund t'ju ofrojnė programe tė tjera. Mos i pranoni kėto oferta.
Si tė pastroj kompjuterin nga kėto programe keqbėrėse?
Programet me tė sukseshme pėr pastrim janė Ad-aware, Spybot dhe CWShredder. Ka dhe programe tė tjera por mund tė perdoren vetėm pėr 15 ose 30 ditė dhe pastaj duhet t'i blini. Ad-aware, Spybot, CWShredder dhe programet e tjera pa pagesė mund t'i merrni duke klikuar kėtu
Janė tė renditura sipas numrit tė pėrdoruesve.
Nqs pėrdorni Windows 2000 ose Windows XP, mund tė merrni edhe programin qė ka ndėrtuar vetė Microsoft pėr kėtė problem. Quhet Windows Defender dhe ju mundėson pastrimin, si dhe mbrojtjen e kompjuterit pėr tė ardhmen. Mund ta shkarkoni kėtu.
Njė mėnyrė tjetėr ėshtė kontrolli nėpėrmjet faqeve tė internetit. Njė nga kėto faqe ėshtė ajo e kompanisė Trend Micro. Vizitoni kėtė faqe dhe ndiqni udhėzimet pėr tė kontrolluar kompjuterin pėr reklama e spiunė.
Programet janė tė thjeshta pėr tė instaluar dhe pėrdorur, por nqs keni pyetje, lexoni postimet nė vazhdim ose shkruani pyetjen tuaj nė kėtė temė.
Shėnim: Tė gjithė programet/shėrbimet e pėrmendur mė lart janė falas dhe mos u gėnjeni nga reklamat qė u premtojnė pastrim mė tė mirė kundrejt pagesės.
Pėr tė mėsuar pėr viruset dhe programe tė tjera keqbėrėse, lexoni edhe temėn Sigurimi i Kompjuterit. Aty mund tė gjeni edhe disa antivirusė falas tė cilėt tashmė kanė filluar tė mbrojnė kompjuterat jo vetėm nga virusėt, por edhe nga programet keqbėrės (reklamat, spiunėt).
Mon May 19 2008, 10:15
